ماکولای چشم یا تباهی لکه زرد چیست و چه نشانه‌ هایی دارد؟

1,6K

ماکولای چشم / تباهی لکه زرد / دژنراسیون ماکولا

ماکولای چشم یا لکه زرد یک ناحیه بیضی شکل است. این بافت در پشت چشم و در مرکز شبکیه واقع شده است. ماکولا حاوی رنگدانه‌های زرد است. از این رو به لکه زرد معروف است. مسئولیت دید مستقیم و واضح بر عهده این بخش است.

ماکولا حساسیت بالایی به نور دارد و برای مشاهده جزئیات تصاویر، خواندن، رانندگی و... ضروری است.

نور پس از ورود به چشم و عبور از لنزها به شبکیه می‌رسد. گودی مرکزی (Fovea) که در لکه زرد قرار دارد، حاوی بیشترین تراکم سلول‌های مخروطی چشم است، سلول‌های مخروطی به همراه سلول‌های میله‌ای سلول‌های دریافت‌کننده نور را تشکیل می‌دهند و مسئولیت پاسخ به نور را بر عهده دارند.

این سلول‌ها برخلاف سلول‌های میله‌ای برای تحریک شدن نیاز به نور روشن دارند. به این ترتیب مغز توانایی دیدن رنگ‌ها و جزئیات ظریف موجود در اشیا را پیدا می‌کند.

با توجه به اهمیت این جزء در چشم، در این مطلب بر آن شدیم تا شما را با مشکل تهدید کننده ماکولا، دجنراسیون ماکولا آشنا کنیم.

دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکه زرد

دژنراسیون ماکولا یک وضعیت شایع و بدون درد است که در آن قسمت مرکزی شبکیه، یعنی ماکولای چشم، وظیفه خود را به درستی انجام نمی‌دهد.

انواع مختلفی از دژنراسیون ماکولا وجود دارد. در این میان دژنراسیون ماکولای وابسته به سن (AMD) بسیار شایع است. AMD یک بیماری مرتبط با پیری است که به تدریج ماکولای چشم یا به عبارت دیگر دید مرکزی را از بین می‌برد.

در بیشتر موارد AMD به آرامی پیشرفت می‌کند و به مرور زمان بینایی فرد کاهش می‌یابد. AMD به ندرت با سرعت بیشتری پیشرفت می‌کند و منجر به از دست رفتن بینایی یک یا هر دو چشم شود.

امروزه AMD عامل اصلی از بین رفتن بینایی در افراد بالای 60 سال است. AMD بر روی هر دو چشم تاثیر می‌گذارد. ولی درجه از دست دادن بینایی در دو چشم ممکن است متفاوت باشد.

انواع AMD

1) دژنراسیون وابسته به سن مرطوب (Wet AMD)

این نوع تخریب ماکولای چشم نسبت به سایر انواع AMD شیوع کمتری دارد.

2) دژنراسیون وابسته به سن خشک (Dry AMD)

AMD خشک شامل تمام انواع AMD است که شامل فرم اولیه، متوسط و پیشرفته‌ای از AMD است. این نوع AMD به آرامی باعث از دست رفتن بینایی می‌شود.

دژنراسیون ماکولای وابسته به سن می‌تواند بر اساس میزان شدت یعنی خفیف، متوسط، شدید نیز طبقه‌بندی شود.

نشانه‌ها و علائم AMD (تباهی لکه زرد)

در هیچ کدام از انواع AMD دردی در چشم احساس نمی‌شود. شایع‌ترین علامت اولیه AMD خشک، تار دیدن است. زیرا تعداد سلول‌های کمتری قادر به انجام وظایف خود هستند. بنابراین فرد، تصاویر را با جزئیات کمتری می‌بیند. به عنوان مثال فرد در رانندگی، تشخیص چهره و خواندن کلمات کتاب دچار مشکل می‌شود.

این تاری دید اغلب در نور روشن ظاهر می‌شود. اگر سلول‌های حساس به نور بیشتری از بین برود، فرد در وسط میدان دید خود نقطه مشکی یا خاکستری رنگ مشاهده می‌کند.

دژنراسیون ماکولای چشم از نوع خشک، به تدریج توسعه می‌یابد ولی فرد به طور کامل نابینا نمی‌شود. علائم دیگر این بیماری می‌تواند کاهش دید شبانه، کاهش شدت و روشنایی رنگ‌ها در بینایی می‌باشد.

همه نشانه‌های بالا ممکن است در AMD مرطوب نیز دیده شود. علاوه بر این، شایع‌ترین علامت در دجنراسیون ماکولای چشم نوع مرطوب، مشاهده خطوط مستقیم با حالت‌های صاف یا موجی است.

ایجاد عروق خونی جدید و جمع شدن توده موجب جابجا شدن ماکولا  می‌شود که کاهش بینایی را به همراه دارد. در این حالت مناطق بزرگ‌تر خاکستری یا سیاه رنگ در ناحیه مرکزی بینایی ایجاد می‌شود. کاهش دید مرکزی ممکن است در بازه کوتاهی از زمان رخ دهد.

درمان دژنراسیون ماکولای چشم

تشخیص این بیماری توسط چشم پزشک صورت می‌گیرد. پزشکان برای تشخیص دژنراسیون ماکولا، مردمک چشم را توسط قطره‌های مخصوص چشم بزرگ می‌کنند تا شبکیه چشم به وضوح دیده شود.

سپس توسط ابزارهای پزشکی به معاینه بخش مرکزی شبکیه می‌پردازد. هنگامی که دژنراسیون ماکولا تشخیص داده شد برای تشخیص مرطوب یا خشک بودن آن باید به فوق تخصص مراجعه کرد.

درمان دژنراسیون ماکولای مرطوب

AMD مرطوب را می‌توان با جراحی لیزر، درمان فتودینامیک (Photodynamic therapy) و تزریق دارو به چشم درمان کرد. هیچ یک از این درمان‌ها، درمان اصلی و دائمی برای AMD محسوب نمی‌شود. این بیماری ممکن است با وجود درمان، توسعه یابد و باعث از دست رفتن بینایی شود.

• جراحی لیزر برای از بین بردن رگ‌های خونی جدید استفاده می‌شود. یک پرتو نور با انرژی بالا به طور مستقیم به عروق خونی تابیده می‌شوند تا آنها را از بین ببرد. به این ترتیب از تاری دید بیشتر جلوگیری می‌شود. با این حال درمان با لیزر می‌تواند برخی از بافت‌های سالم را نابود کند و منجر به کاهش بینایی شود. به همین دلیل تنها در شرایطی می‌توان از این روش استفاده کرد که عروق نشتی به دور از مرکز بینایی باشند. از آنجایی تنها درصد کمی از بیماران مبتلا به AMD، از این نوع هستند، امکان جراحی لیزر پایین است. جراحی لیزر تنها در جلوگیری یا کاهش سرعت از دست دادن بینایی موثر است.
• در درمان فتودینامیک از یک دارو به نام ورتپورفین (visudyne) استفاده می‌شود که به ورید تزریق می‌شود. سپس نور به سمت چشم تابانده می‌شود تا دارو را در رگ‌های خونی جدید در چشم فعال کند. این دارو باعث تخریب عروق خونی شده و از کاهش بینایی جلوگیری می‌کند. این درمان تنها می‌تواند سرعت از دست رفتن بینایی را کاهش دهد و یک درمان قطعی برای توقف در کاهش بینایی نیست.
• تزریق دارو به داخل چشم به منظور جلوگیری از رشد عروق خونی جدید، یکی از راه‌های اصلی برای درمان دجنراسیون ماکولای مرطوب است. دانشمندان دریافتند که یک ماده شیمیایی به نام فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) برای رشد عروق خونی جدید در زیر شبکیه ضروری است. داروهایی که با VEGF مقابله می‌کنند، می‎توانند به داخل چشم تزریق شوند تا مانع پیشرفت عروق خونی جدید شوند. این داروها عبارتند از: Eylea، Lucentis. با این درمان می‌توان باعث کاهش سرعت از دست رفتن بینایی و حتی قطع آن شد.

درمان دژنراسیون ماکولای چشم از نوع خشک

در حال حاضر هیچ درمانی برای AMD خشک وجود ندارد. با این حال AMD خشک به آرامی پیش‌رونده است و اکثر بیماران با این شرایط قادر به زندگی نسبتاً طبیعی و سازنده هستند. در این نوع بیماری یکی از چشم بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

هنگامی که AMD به مرحله پیشرفته می‌رسد، با هیچ درمانی نمی‌توان پیشگیری کرد.  تحقیقات نشان داده است که ترکیب خاصی از آنتی‌اکسیدان‌ها با دوز بالا می‌تواند از پیشرفت این بیماری در حالت خفیف جلوگیری کند. این ترکیب معمولا شامل ویتامین C، ویتامین E، بتاکاروتن (ویتامینA) و روی است.

پاسخ به سوالات رایج در مورد ماکولای چشم