کودکان با گذشت زمان بینایی را می‌آموزند، درست مانند توانایی راه رفتن و سخن گفتن که با گذشت زمان به وقوع می‌پیوندد. نوزاد با این قابلیت‌ها قدم به این دنیا نمی‌گذارد. بلکه پس از طی کردن مراحل رشد بینایی کودک می‌تواند مانند بزرگسالان دنیا را ببیند.
او با گذشت زمان می‌آموزد چگونه با تمرکز چشم‌ها روی یک شیء، آن را مشاهده کند. علاوه بر این، کودک به تدریج می‌آموزد، اطلاعاتی که از طریق چشم به ذهن ارسال می‌شود را به منظور درک جهان پیرامون، مورد بررسی قرار دهد.
به عنوان والدین، باید توانایی‌های زیادی را به کودک خود بیاموزید. حتی پیش از به دنیا آمدن کودک نیز، می‌توانید اقداماتی را در راستای بهبود بینایی کودک به کار ببرید. به این منظور باید تغذیه مناسب برای بینایی کودک را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
اما گذشته از اقداماتی که در دوران بارداری سلامت چشم‌های کودک شما را تضمین خواهد کرد، اقدامات دیگری نیز وجود دارند که پس از به دنیا آمدن کودک، بینایی او را تقویت می‌کنند.
حتما پس از اینکه برای نخستین‌بار کودک خود را به آغوش کشیدید به این موضوع اندیشیده‌اید، که جهان از چشم کودک شما چگونه است؟ مراحل رشد بینایی کودک در سنین مختلف به چه ترتیبی است؟
کودک قبل از اینکه دست خود را به قصد گرفتن یک شیء دراز کند، دنیای پیرامون را با چشم‌های خود موردبررسی قرار می‌دهد. سلامت چشم‌ها نقش مهمی در بینایی کودک دارد.
در این نوشته وبلاگ لوناتو اطلاعات ارزشمندی را گرد هم آورده‌ایم که مراحل رشد بینایی کودک در سنین مختلف را بیان می‌کند. در ادامه‌ی آن توصیه‌هایی کرده‌ایم که به بهبود بینایی فرزند شما می‌انجامد. با ما همراه باشید.
مراحل رشد بینایی کودک در سنین مختلف
بینایی کودک تا ۳ سالگی به طور کامل شکل گرفته است. می‌پرسید جهان از چشم کودک شما چگونه است؟ او همه چیز را به وضوح مشاهده می‌کند. اما این بینایی یک شبه به دست نیامده است و در طول زمان تکمیل‌شده است. در ادامه مراحل رشد بینایی کودک در سنین مختلف را می‌بینید.
بینایی کودک تا ۴ ماهگی
- بینایی در بدو تولد
کودکان در آغاز تولد هیچ برداشتی از آنچه که به آن خیره شده‌است، ندارند. در حقیقت ممکن است تصور کنید که آنها عمدا به شما خیره شده‌اند و شما را نگاه می‌کنند، اما در حقیقت توانایی دیدن هنوز در آنها شکل نگرفته‌است.
آنها در هنگام تولد، تنها چهره‌ها یا اشیایی که در فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متری از چشم قرار دارد را مشاهده می‌کنند.
- در یک ماهگی
در طول یک ماه نخست زندگی، چشم‌ها در هماهنگی با یکدیگر حرکت می‌کنند. کودک اشیای در حال حرکت را با چشم دنبال می‌کند و دست خود را به منظور گرفتن این اشیا دراز می‌کند. زاویه حرکت چشم و دستان او نشان‌دهنده این موضوع هستند. در طول این مدت کودک به دست‌های خود خیره می‌شود
- در دو ماهگی
در طول ماه‌های نخست زندگی کودک، شاهد عدم تطابق زاویه چشم کودک خود باشید. در مواقعی چشم‌های کودک لوچ به نظر می‌رسد. اما این مراحل رشد بینایی کودک کاملا طبیعی است.
اما اگر چشم‌های کودک مدام دچار این حالت شد، باید با پزشک مشورت کنید.
بینایی کودک در طی ۵ تا ۸ ماهگی
- در طول این بازه زمانی، حرکت چشم‌ها و تعادل اندام ها به شدت بهبود پیدا می‌کند.
- تشخیص فاصله نیز در این زمان بهبود پیدا می‌کند کودک یا مشاهده یک شیء، به دور بودن یا نزدیک بودن آن پی می‌برد. این قابلیت در ۵ ماهگی در کودک مشاهده می‌شود. در این زمان کودک می‌تواند دنیای سه بعدی پیرامون خود را مشاهده کند و به محل قرارگیری اجسام در محیط پی ببرد.
- اگرچه توانایی تشخیص رنگ کودک به اندازه یک فرد بزرگسال دقیق نیست اما باور عمومی حاکی از آن است که کودک تا ۵ ماهگی قادر خواهد بود رنگ‌ها را به خوبی تشخیص دهد.
- بسیاری از کودکان تا ۸ ماهگی چهار دست و پا راه می‌روند. این توانایی بینایی آنها را نیز بهبود می‌بخشد. کودکانی که مدت بیشتری چهار دست و پا راه می‌روند در مقایسه با کودکانی که سریع به راه افتاده‌اند و مدت کمی چهار دست و پا راه رفته‌اند، در استفاده از چشم‌ها توانمندتر هستند.
رشد بینایی در فاصله ۹ تا ۱۲ ماهگی
- در ۹ ماهگی کودک خود را بالا می‌کشد و سعی می‌کند روی پاهای خود بایستد. در ۱۰ ماهگی کودک اشیا را با استفاده از انگشت شست و اشاره می‌گیرد.
- در دوازده ماهگی، اکثر کودکان چهار دست و پا راه می‌روند و سعی می‌کنند راه بروند. والدین نباید کودک را تشویق کنند که زودتر راه رفتن را بیاموزد. چرا که هماهنگی چشم‌ها و دست‌ها از طریق چهار دست و پا رفتن به شدت بهبود پیدا می‌کند.
- کودک در دوازده ماهگی به خوبی فاصله اجسام را تشخیص می‌دهد و با دقت بالایی اشیا را به اطراف پرتاب می‌کند.
بینایی از یک تا دو سالگی
- در دو سالگی، چشم‌های کودک کاملا با یکدیگر هماهنگ هستند. و تشخیص فاصله اشیا به خوبی به تکامل رسیده است.
- کودکان در دوسالگی، علاقه شدیدی به شناخت دنیای پیرامون دارند. به دقت به اطراف نگاه می‌کنند و به سخنان اطرافیان گوش فرا می‌دهند.
- آنها اشیای آشنا را تشخیص می‌دهند و تصاویر آشنا را به خوبی شناسایی می‌کنند.
راهکارهایی جهت بهبود بینایی کودک
نقش والدین در طول ۴ ماه نخست
در طی این مدت، اقدامات زیر را در نظر بگیرید:
- یک چراغ خواب با لامپ ضعیفی را در اتاق خواب کودک خود روشن بگذارید.
- جایگاه گهواره کودک را تغییر دهید و موقع خواب کودک را در داخل گهواره نیز تغییر دهید.
- اسباب‌بازی‌هایی که سلامت کودک را به خطر می‌اندازند در فاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متری کودک قرار دهید.
- در حالی در اطراف اتاق راه می‌روید با کودک صحبت کنید.
- در هنگام شیر دادن به کودک جهت شیردهی را تغییر دهید.
- یک شیء متحرک یا یک آویز را در بالای گهواره کودک نصب کنید.
اقدامات ضروری در فاصله ۴ تا ۸ ماهگی
- به کودک کمک کنید، بافت‌ها و جنس‌های متفاوت را لمس کند. او به زبر بودن یا نرم بودن اجسام پی می‌برد.
- به کودک اجازه دهید، آزادانه چهار دست و پا در اطراف خانه حرکت کند.
- در این بازه نیز از آویزهای متحرک بر فراز گهواره کودک استفاده کنید.
- با کودک "دالی موشه" بازی کنید. سعی کنید از بازی‌های کودکانه‌ای که دست‌های کودک را به حرکت وامی‌دارد، استفاده کنید.
اقدامات والدین در ۸ تا ۱۲ ماهگی کودک
- کودک را به هیچ عنوان تشویق نکنید که زود به راه بیفتد. اجازه دهید، کودک به صورت طبیعی راه رفتن را بیاموزد. چهار دست و پا راه رفتن نقش مهمی در بهبود بینایی او دارد.
- بازی‌هایی شامل چیدن اجسام روی یکدیگر و اسباب‌بازی‌هایی که از یکدیگر جدا می‌شوند را در اختیار کودک قرار دهید.
- اشیایی را در اختیار کودک قرار دهید که او می‌تواند در دست بگیرد و تماشا کند.
- در کنار کودک خود کتاب بخوانید. به این ترتیب بینایی آنها را موردسنجش قرار دهید. کودک با نگاه کردن به کتاب‌ها رنگ‌ها و اشکال زیادی را مشاهده می‌کند. این تصاویر تمرین‌های خوبی برای سلامت چشم کودک است.
- زمانی که با کودک از منزل خارج می‌شوید، برچسب مواد غذایی و نوشته‌های روی در و دیوار مغازه‌ها را به او نشان دهید.
- زمان زیادی را صرف نگاه کردن به کودک خود کنید. نزدیک او باشید و به او اجازه دهید به شما نگاه کند. کودک از مشاهده چهره‌های آشنا به وجود می‌آید. می‌توانید با تغییر حالت چهره خود کودک را بخندانید و توجه او را جلب کنید.
اقدامات والدین در فاصله یک تا دو سالگی کودک
- در این بازه زمانی کودک را در راستای راه رفتن تشویق کنید.
- اسباب‌بازی‌هایی از قبیل خانه‌سازی، پازل‌های ساده و توپ را در اختیار کودک خود قرار دهید.
- موقعیت‌هایی را به وجود بیاورید که کودک بتواند بالا رفتن و جست و خیز در طبیعت را تجربه کند.
چگونه از بینایی فرزندم محافظت کنم؟
نخستین گام‌ها را باید در دوران بارداری و بیش از به دنیا آمدن کودک در برنامه خود قرار دهید. با مطالعه مقاله چه ویتامین‌هایی برای بینایی مفید هستند؟ اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید. سپس اقدامات زیر را در نظر داشته باشید:
- به منظور استفاده از تغذیه مناسب برای بینایی کودک، مراقب تغذیه خود در هنگام بارداری و پس از بارداری باشید. به این ترتیب سلامت خود و کودک را تضمین می‌کنید و فرهنگ باروری را در جامعه اطرافیان خود بهبود می‌بخشید.
- مواد غذایی مغذی شامل میوه، سبزیجات را در برنامه روزانه خود بگنجانید. در طول هفته حداقل ۳۴۰ گرم ماهی در برنامه غذایی خود بگنجانید. آنتی‌اکسیدان‌ها را در برنامه غذایی خود بگنجانید. ویتامین‌ها و مواد‌معدنی را فراموش نکنید.
- اسباب‌بازی‌های ایمن را در اختیار کودک قرار دهید. اسباب‌بازی ها نباید لبه‌های تیزی داشته باشند.
- از اسباب‌بازی‌هایی استفاده کنید که بینایی کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- به حالت چشم‌ها دقت کنید.
- به رنگ مردمک چشم کودک دقت کنید. تیرگی و کدر شدن مردمک را با پزشک در میان بگذارید.
- زمانی که کودک را از منزل بیرون می‌برید، استفاده از کرم‌های ضدآفتاب که او را در مقابل اشعه ماوراء‌بنفش مورد محافظت قرار می‌دهد را فراموش نکنید. مخصوصا اگر رنگ چشم‌های کودک شما روشن است.
- مرتب کودک را جهت انجام سنجش بینایی نزد پزشک ببرید.
علائم و نشانه‌های مشکلات بینایی کودک
در موارد نادری شاهد بروز مشکلاتی در بینایی نوزادان هستیم. اغلب کودکان زندگی را با چشم‌های سالم آغاز می‌کنند. اما برخی از کودکان در ادامه مشکلاتی را در روند تکامل قوه بینایی خود تجربه خواهند کرد. از این رو، والدین باید با مشاهده علائم و نشانه‌های زیر، وجود مشکلات احتمالی در بینایی فرد را در اولین فرصت تشخیص دهند.
- آبریزش شدید چشم‌ها: این امر می‌تواند نشان‌دهنده مسدود شدن مجرای خروج اشک باشد.
- قرمز شدن یا پوسته پوسته شدن پلک: بروز این علائم می‌تواند نشان‌دهنده، عفونت در چشم کودک باشد.
- چرخیدن چشم به دفعات: در صورتی که چشم کودک دائما در حال چرخیدن باشد، ممکن است عضلات چشم از توانایی کافی جهت کنترل پشم برخوردار نباشند.
- حساسیت بیش از حد به نور: این علامت خاکی از فشار مضاعف بر چشم است.
- سفید شدن مردمک چشم: این علامت می‌تواند نشان‌دهنده سرطان چشم باشد. اما نمی‌توان به طور قطع در این خصوص اظهار نظر کرد و نیاز به انجام آزمایش‌های گسترده‌تری است.
در صورت مشاهده هر یک از نشانه‌های بالا، کودک را در اولین فرصت نزد چشم‌پزشک ببرید.
زمان مناسب برای مراجعه به چشم پزشک
حتی در صورتی که هرگز هیچ نشانه با علامتی مبنی بر وجود مشکلاتی در بینایی فرد را مشاهده کردید نیز در بازه‌های زمانی مشخصی مراجعه به مطب چشم‌پزشک را در برنامه‌های خود قرار دهید.
به همین دلیل نخستین در شش ماهگی کودک، برای نخستین‌بار به مطب چشم‌پزشک مراجعه کنید.
چشم‌پزشک در اولین مراجعه اقدامات زیر را در نظر می‌گیرد:
- میزان دوربینی، نزدیک بینی یا آستیگمات بودن چشم‌های کودک
- توانایی حرکت دادن چشم‌ها
- مشکلات موجود در سلامتی چشم‌های کودک
مشکلات چشم در کودکان به ندرت مشاهده شده است. اما شناسایی و تشخیص چنین مشکلاتی، در سال‌های نخست بسیار اهمیت دارد. در صورتی که درمان‌های مورد نظر در سال‌های نخست زندگی کودک به کار گرفته شوند، کودک از خطر ابتلاء به مشکلات بزرگ‌تر نجات پیدا می‌کند.
چشم‌پزشکان از اهمیت این موضوع آگاه هستند و به این ترتیب سنجش‌های منظمی را برای کودک شما در نظر می‌گیرند. به این ترتیب پس از شش ماهگی کودک، هرماه سنجش بینایی کودک به انجام می‌رسد. اگرچه متخصصان در این خصوص نظرات متفاوتی دارند. اما بهتر است اقدامات لازم در راستای شناسایی مشکلات احتمالی را به انجام برسانید.
اقدامات لازم در مواقع صدمه به چشم نوزاد
در ادامه چهار راهکار کلیدی برای مواقعی که صدمه‌ای به چشم نوزاد وارد شده است، در اختیار شما قرار می‌دهیم.
- اگر کودک ماده‌ای را به درون چشم خود ریخته است و شما نمی‌دانید که ماده مذکور چه بوده است و نمی‌دانید محتویات آن ماده اسیدی بوده است یا قلیایی، به مدت ۱۰ دقیقه چشم کودک را با آب روان بشویید. در همین حال از فرد دیگری بخواهید که با اورژانس تماس بگیرد. تا زمانی که کمک از راه برسد، به شستشوی چشم کودک ادامه دهید. در صورت امکان ماده شیمیایی که در چشم کودک ریخته شده است را در اختیار گروه امداد و تیم پزشکی قرار دهید.
- در صورتی که چشم کودک بر اثر اصابت یک شیء تیز آسیب‌دیده است، از نزدیک چشم کودک را معاینه کنید. در صورتی که متوجه خونریزی در چشم کودک شدید یا در مواردی که کودک قادر به باز کردن چشم خود نیست، سریعا با گروه امداد و اورژانس تماس بگیرید.
- اگر کودک درد می‌کشد، چشم خود را می‌مالد، دچار آبریزش شده است و از تار شدن دید خود شکایت می‌کند، با پزشک تماس بگیرید. در این فاصله چشم کودک را به مدت ۱۵ دقیقه با کمپرس آب سرد بپوشانید. کمپرس آب سرد را در یک پارچه مرطوب بپیچانید. به این ترتیب سرمای زیاد کمتر چشم را اذیت می‌کند.
- اگر چشم کودک با یک شیء تیز آسیب‌دیده است، به هیچ عنوان به چشم فشار نیاورید. چشم را با استفاده از یک محافظ ببندید. به این منظور، از یک لیوان یکبار مصرف استفاده کنید. سپس سریعا به اورژانس مراجعه کنید. در صورتی که جسم تیز همچنان در چشم کودک شما است، وقت را هدر ندهید و به هیچ عنوان اقدامی در راستای خارج کردن شیء انجام ندهید. سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
در مواقعی که حادثه یا رویداد ناخوشایند بر کودک شما رخ می‌دهد، مهمترین مسئله حفظ آرامش است. بله، تماشای کودکی از درد به خود می‌پیچد، کار ساده ای نخواهد بود اما به خاطر داشته باشید که او شما به عنوان والدین تنها کسانی هستید که می‌توانید سلامتی کودک خود را تامین کنید. به این منظور باید آرامش خود را حفظ کنید.
قبل از هر کاری باید بر احساسات خود مسلط باشید و اقدامات لازم در راستای حفظ سلامتی کودک را به انجام برسانید. اقدامات شما می‌تواند سلامتی چشم‌های کودک را حفظ کند. نقش خود را به خوبی ایفا کنید و ادامه درمان را به تخصص کاردرمانی بسپارید.
نتیجه‌گیری
اگر با این سوال مواجه شده‌اید که والدین چه نقشی در سلامتی بینایی کودک دارند، باید بگویم اقداماتی که در دوران بارداری و پس از آن در دوران شیردهی و تا سه سالگی کودک انجام می‌شود، نقش بسزایی در سلامت چشم‌های کودکان خواهد داشت.
شما با افزایش آگاهی خود، اقدامات لازم را در نظر خواهید گرفت. در این مقاله به این حقیقت پی بردیم که به هیچ عنوان نباید کودک را به راه رفتن زودهنگام تشویق کنیم. چرا که چهار دست و پا راه رفتن، بینایی کودک را به شدت تقویت می‌کند.
از این گذشته کودک به شما بیش از آنچه که تصور می‌کنید نیاز دارد. باید در نزدیکی او قرار بگیرید. برای او کتاب بخوانید و بازی‌های مناسبی را برای کودک در نظر بگیرید. این بازی‌ها تمرکز کودک را افزایش می‌دهد. کودک به این ترتیب عضلات خود را به دقت متمرکز می‌کند. زمانی که در اطراف خانه حرکت می‌کنید و کارهای منزل را انجام می‌دهید، با او صحبت کنید. کودک شما را در اطراف منزل دنبال می‌کند و از صدای شما به عنوان راهنما استفاده می‌کند. کودک با لمس کردن و جستجوی اطراف خود نشانه هایی مبنی بر بهبود بینایی را نشان می‌دهد.
هر اندازه از تولد کودک می‌گذرد، توانایی کودک در کشف دنیای پیرامون بهبود می‌یابد. با طی مراحل رشد بینایی کودک در سنین مختلف، به تدریج کودک بهتر دنیای اطراف را می‌بیند. در سه سالگی کودک به خوبی دنیای اطراف را می‌شناسد. در سه سالگی کودک گام‌های بزرگی را در زندگی خود برداشته است و توانایی‌های ارزشمندی را به دست آورده‌است.
